De spagaat van de gezondheidsorganisaties

Het is voor gewone mensen zoals u en ik niet zo merkbaar, maar het zijn roerige tijden in volksgezondheidsland. Er wordt onder wetenschappers druk gediscuzeurd over de e-sigaret, de al dan niet schadelijke gevolgen ervan en de effectiviteit voor het stoppen met roken.

Gezondheidsorganisaties zitten in een spagaat. Inmiddels durft men wel toe te geven dat de e-sigaret of verdamper minder schadelijk is dan roken., alhoewel KWF nog nodeloos angst zaait door te stellen dat de “e-sigaret kankerverwekkende stoffen bevat“. Maar de overstap van een zeer schadelijke en vaak dodelijke gewoonte -roken, naar één die veel minder schadelijk is – dampen – is niet genoeg. Want: de verslaving! En de kinderen!

 Tabaksverslaving -rookverslaving – nicotineverslaving – handelingsverslaving

Allemaal onwenselijke verslavingen volgens de gezondheidsorganisaties. Al deze verslavingen kunnen worden uitgebannen, denkt men, door nicotinevervangers voor te schrijven: kauwgom, pleisters, sprays, inhalers. En de e-sigaret dan? Is dat geen nicotinevervanger? Daarop wordt door de gezondheidsorganisaties ontkennend geantwoord. Want, zo is het argument, de e-sigaret is niet medisch erkend.

Medisch erkend, wat betekent dat dan? Dat betekent dat er uitgebreide klinische onderzoeken hebben plaatsgevonden naar de effecten van het middel (die worden later ‘bijwerkingen’ genoemd) en de effectiviteit van het middel. De bijwerkingen worden vervolgens uitgebreid beschreven in een bijsluiter en het is aan de arts om te kiezen tussen 2 kwaden. Die vallen bij nicotinevervangers zoals nicotinekauwgom en -pleisters wel mee, alhoewel het opvalt dat in de bijsluiters letterlijk staat:”nicotine wordt als verslavend beschouwd” en niet: nicotine is verslavend…

Er wordt ook zwaarder geschut ingezet in de strijd tegen tabaksverslaving. Varenicline, beter bekend als Champix, is daar een bekend voorbeeld van. Van Champix is bekend dat het kan leiden tot (verergering van) depressie en zelfmoordgedachten. In de VS is het zelfs zeer kort van de markt geweest omdat mensen zelfmoord pleegden terwijl ze het middel gebruikten. Toch mogen artsen dit middel nog steeds voorschrijven, omdat de bijsluiter is aangepast (de zogenaamde contra-indicaties zijn uitgebreid en beter beschreven).

Een medische e-sigaret dan, kan dat niet?

Jazeker! Ze bestaan zelfs al. Ironisch genoeg worden ze gemaakt en zijn ze klinisch onderzocht door de tabaksindustrie. De farmaceutische industrie laat de kans liggen, want het zou betekenen dat ze hun eigen markt voor nicotinevervangers zouden kannibaliseren. De damp-industrie kan de medische route simpelweg niet betalen, want klinisch onderzoek is duur en ze heeft haar handen even vol aan de vereisten van de TPD. En dus heeft de tabaksindustrie haar kans gegrepen. Ze worden echter nog steeds niet voorgeschreven. Want ja… tabaksindustrie… Daarnaast verhoogt de medische route de drempel voor al die rokers die nu helemaal zelf kunnen en willen overstappen op een minder schadelijk alternatief.De medische route leidt tot een saai en gestandaardiseerd product dat niet aan te passen is aan de individuele wensen van de gebruikers, wat het succes ervan negatief zal beïnvloeden. De medische route is hoogstens een optie voor rokers die moeten, maar niet willen, stoppen met roken.

Van pleisters en kauwgom weten we dat ze acuut best effectief zijn. Er zijn veel mensen die er in slagen om met kauwgom (en andere nicotinevervangers) snel te stoppen met roken en de nicotine-afhankelijkheid af te bouwen. Echter blijkt de overgrote meerderheid na een jaar of langer weer gewoon te roken. Een minderheid slaagt er niet in om ook met de nicotinevervangers te stoppen en zij blijven jarenlang kauwgom kauwen en pleisters plakken. Naar de gevolgen daarvan op lange termijn is nog weinig onderzoek gedaan. En juist dat is waar de gezondheidsorganisaties tegenaan hikken als het gaat over de e-sigaret. Want eenmaal overgestapt blijven de meeste mensen nicotine gebruiken. En dat vindt men bezwaarlijk, ondanks dat dit juist voorkomt dat mensen terugvallen op roken (en het is de reden dat mensen nicotinevervangers langdurig blijven gebruiken).

En dus kijkt men nu likkebaardend naar de nicotine-vrije sigaret. Jazeker, ook die bestaat al en kan volgens het RIVM een belangrijk wapen worden in de strijd tegen rookverslaving. De nicotinevrije sigaret is alle lasten (de werkelijk schadelijke stoffen zoals teer en koolstofmonoxide), zonder de lusten (de relatief onschadelijke nicotine). Maar zolang nicotine de vijand is zonder dat men de echte, verborgen, vijanden erkent, zullen dit soort dwalingen schering en inslag blijven. Helaas zullen de gezondheidsorganisaties juist bijdragen aan gezondheidsschade door roken wanneer ze deze lijn volgen.

 O jee, de kinderen

De e-sigaret vereist dezelfde handelingen als roken: een trekje nemen en zichtbaar iets uitblazen. En als kinderen dat zien, dan willen zij dat ook (deze aanname komt uit onderzoeken naar reclame en marketing, het bekende ‘zien eten doet eten’, of in dit geval ‘zien roken doet roken’). Daarnaast is er de misvatting dat nicotine ‘de meest verslavende stof is die er bestaat’. Misvatting? Ja, want deze wijsheid komt voort uit onderzoek naar tabaksverslaving en nicotine zit nou eenmaal in tabak (en aardappelen en thee en tomaten en aubergines, maar dat doet allemaal niet terzake blijkbaar). Onwenselijke gewoontes van volwassenen moeten dus uit het zicht van kinderen blijven, zo is de gedachte.

 Ondertussen in het buitenland…

Voor de duidelijkheid… ik heb het hier over de Nederlandse gezondheidsorganisaties. In het buitenland heeft men minder scrupules. Zo zagen de Britse stoppen-met-roken organisaties dat het dampen veel mensen hielp om van tabak af te blijven. En dus besloten sommige van deze organisaties heel dapper om het gebruik van de e-sigaret te stimuleren. Vervolgens werd dit gesteund door de NHS die met een officiële richtlijn over stoppen met roken met de e-sigaret kwam. En als kers op de taart werd dit gesteund door een grote groep artsen die een rapport maaktemet daarin een overzicht van wat er bekend is over stoppen met roken met de e-sigaret. Een prachtig voorbeeld van beleid dat aansluit bij maatschappelijke ontwikkelingen, want inmiddels is ook de Engelse politiek overtuigd van de potentie van de e-sigaret in de strijd tegen tabak.

Wat we in Nederland missen is lef!

Zelfs in België toont men meer lef dan Nederland. Zo is er het advies van de Belgische gezondheidsraad dat redelijk positief is over de e-sigaret. België is daardoor het enige land in de EU, waar de TPD heeft geleid tot mildere regulering van de e-sigaret (het is inmiddels toegestaan om nicotine-houdende vloeistoffen te verkopen in België, waar dit eerst verboden was). In november is er een groot symposium geheel gewijd aan de e-sigaret voor Belgische ‘tabakologen’, oftewel stoppen-met-roken coaches. En op de website van Tabakstop.be, een initiatief van de Belgische versie van het KWF, vinden we een filmpje over stoppen met roken met de e-sigaret. Overigens is ook in dit filmpje de spagaat duidelijk merkbaar. Maar het getuigt van lef, en dat missen we in Nederland.

Acvoda spreekt ook op dit Belgische symposium, we werden hartelijk verwelkomd.