Een moeder met een ultralaag IQ vertelt haar verhaal
Christopher Snowdon 7 januari 2025
(dit is een vertaling van het origineel)
De Nederlandse krant De Volkskrant heeft een artikel gepubliceerd dat zo verbijsterend dom en
onverantwoordelijk is dat je je moet afvragen of het een grap is. De titel luidt: ‘Als deze moeder
ontdekt hoeveel haar zoon vapet en hoe schadelijk het is, bedenkt ze een onorthodox alternatief.’
Het onorthodoxe alternatief was… roken.
Wat volgt komt via Google Translate. Houd je vast.
Het is een ritueel dat zich elke paar dagen herhaalt, mijn zoon is net weer een beetje in zijn
ritme aan het komen en zet wat fijne muziek op, ik ben een beetje uit mijn doen. Het is
allemaal te bizar en belachelijk voor woorden. Zonder er te lang bij stil te willen staan, stap ik
uit de auto, het tankstation in, en laat mijn zoon met een beetje schuldgevoel achter in de
auto. Ik heb de bestelling al eerder geplaatst: ‘één pakje’, ofwel één Marlboro Gold. Ik trek
de kosten, 12,50 euro, van zijn zakgeld af – al is dat eigenlijk niet genoeg. Als ik terugkom bij
de auto, gooi ik het pakje sigaretten zo snel mogelijk naar hem toe, alsof ik mijn schuldgevoel
wil afwerpen. Maar het helpt niet. Ik voel me een slechte moeder. En hij voelt zich, dat weet
ik, een slechte zoon. Als onze blikken elkaar kruisen, zegt hij wat ik denk: ‘Dit kan zo niet
langer.’ Je hoort het jezelf denken: wat is dit voor wereld als moeders pakjes sigaretten voor
hun minderjarige kinderen kopen? En ik ben het daar helemaal mee eens. Maar pas op, het
wordt nog absurder.
Echt waar.
We zijn overgestapt op deze dubieuze praktijk om ervoor te zorgen dat mijn zoon niet meer
vapet. Hier is de bizarre paradox: als hij dat wél deed, zou hij geen één pakje sigaretten per
week roken, maar het equivalent van tien pakjes per dag [onwetende onzin – CJS]. Maar
daarover later meer. Ik begrijp dat je brein even tijd nodig heeft om dit te verwerken. Want
waren we niet allemaal druk bezig, aangemoedigd door de overheid, om de eerste Rookvrije
Generatie op te voeden? Met rookvrije horeca, perrons en treinen, sportkantines en, oh ja,
rookvrije schoolpleinen? Zeker. Rijd langs een willekeurige middelbare school in Nederland
en je ziet dat dat mooie ideaal inmiddels, jawel, in rook is opgegaan. Strategisch, net buiten
de grenzen van het schoolterrein, vapet die veelbelovende generatie nu massaal. Vapen valt
volgens tabaksfabrikant Philip Morris misschien precies binnen de definitie van ‘rookvrij’ –
zoals onlangs te horen was in een uitzending van Argos Medialogica – omdat e-sigaretten
formeel geen rook van verbrande tabak produceren; dat verandert niets aan het feit dat een
hele generatie kinderen al verslaafd is aan nicotine. De verslaving van mijn zoon begon ook
op school. In de tweede klas van de middelbare school om precies te zijn. De eerste vape die
hij bij een klasgenoot zag was meteen spannend voor hem, zegt hij. Kort daarna nam hij zijn
eerste trek. De smaak deed wat hij moest doen: hij vond het lekker. En daarna ging het snel.
Steeds meer vrienden kregen er een, en een paar maanden later kocht hij zijn eerste vape
zelf. Hij was 14. En hij deed het gewoon, omdat hij het leuk vond, ‘om de trucjes’ – hij somt
ze op: de French inhale, de ghost, en kringetjes blazen – ‘en de smaken’. Hoe had hij dat
kunnen weten!
De dag na zijn 15e verjaardag vonden we de eerste vape in huis, een leuk cadeautje van een
vriend. Mijn man en ik kondigden haastig strenge maatregelen aan: ‘Geen vape in huis!’ Het
leidde tot veel kat-en-muis. Elke keer dat we weer zo’n felgekleurd wegwerpding vonden, in
bed, onder het bed, in een jaszak of verloren sporttas, belandde het direct in de prullenbak.
Maar het bleek dweilen met de kraan open, want net zo snel als ze verdwenen, waren ze er
weer, of onze zoon was ons te slim af. Dus het duurde even voordat we doorhadden dat de
zoete, weeïge geur boven op zijn kamer niet van de lege snoepzakjes kwam, maar van al die
vrienden die daar nog steeds stiekem vapeten. Hoewel appel-bubblegum, zoete karamel,
kiwi-passievrucht-guave en alle andere 16.997 smaken al bijna een jaar verboden zijn, blijkt
in de praktijk dat deze overheidsmaatregel de vape-trend niet heeft kunnen stoppen
[smaakverboden werken niet? Hoe verrassend! – CJS]. Al was het maar omdat
gearomatiseerde vapes uit China nog steeds overal verkrijgbaar zijn via TikTok en Snapchat –
elk schoolkind kan je dat vertellen.
Nee, de meest recente cijfers tonen aan dat vapen onder jongeren juist snel toeneemt. De
Jongeren Gezondheidsmonitor 2023 laat zien dat het vapegebruik in de leeftijdsgroep 12 tot
16 in de afgelopen vier jaar is verviervoudigd. Eén op de vijf jongeren tussen de 12 en 25 jaar
(21,7 procent) zegt het afgelopen jaar gevapet te hebben. En zelfs basisschoolkinderen
blijven niet buiten schot: 8 procent van de kinderen in groep 7 en 8 heeft een vape gebruikt.
De tabaksindustrie wint duidelijk [niet als die vapes uit China komen – CJS].
Als je je afvraagt hoe iemand zo slecht geïnformeerd kan zijn, lijkt het erop dat Nederland vol zit met
opschepperige medici die het ter plekke verzinnen. Verschillende van hen worden geciteerd in het
artikel van deze onwetende vrouw, te beginnen met deze arts…
“Het is allemaal het resultaat van een zeer verfijnde marketingstrategie,” zegt LUMC-
kinderlongarts Noor Rikkers. Rikkers is mede-auteur van het onlangs verschenen boek
Stoppen met vapen, zo help je je kind. “Het criminele is dat de tabaksindustrie precies weet
hoe het brein van jongeren werkt en dat ze extra gevoelig zijn voor verslaving. Dat zie je ook
terug in de cijfers. Jongeren boven de 18 beginnen minder vaak met vapen en na het 25e
levensjaar gebeurt dat nog minder. Juist in die vroege adolescentiefase van 11 tot 14 jaar
beginnen de meeste kinderen met vapen.
Onderzoek toont ook aan dat 70 procent van de kinderen die vapen, ook begint met roken
[volkomen onzin – CJS]. Juist dat dubbele gebruik is het meest schadelijk.” Met andere
woorden: 2-0 voor de tabaksindustrie. Volgens Rikkers is het ultieme en perverse voorbeeld
van hoe ver vooral Chinese vapefabrikanten gaan om kinderen als consument te bereiken de
‘smart vape’. Als je die nog niet kent, moet je hem zeker even googelen. Ik schrok me rot
toen ik dat ding voor het eerst zag. Een vape als een compact, vrolijk elektronisch apparaatje,
compleet met lcd-scherm, lichtjes en geluiden, dat alle verslavingen van onze jeugd
combineert: appen, snappen, gamen en dus ook vapen. ‘Handig’, vonden kinderen bij NOS
Stories. Wie naar het volgende level in het spel wil, hoeft alleen maar een trekje te nemen.
Mijn god. Mijn man en ik werden er woedend om. Op de kinderen, ja, een beetje, maar
vooral op de tabaksindustrie die genadeloos onze kinderen viseert.
De tabaksindustrie maakt helemaal geen producten als deze.
Hoe durven bedrijven onze kinderen zo te verleiden met maar één doel: het kweken van een
nieuwe generatie rokers, omdat hun klantenbestand van verstokte rokers aan het uitsterven
is. Hoe ziek ben je dan? En hoe is het überhaupt mogelijk? Waarom grijpt de overheid niet
in?
Je dierbare overheid heeft smaken al verboden. Hoe is dat gegaan?
Waarom hoor je onze ministers en Kamerleden er niet over? Waarom zit er geen accijns op
vapes en waarom worden ze niet gewoon totaal verboden, zoals alcohol?
Alcohol is helemaal niet verboden. Hoe dom kun je zijn?
Gelukkig verschenen er ook hoopvollere berichten van medestanders op sociale media.
Blijkbaar was er een actieve anti-lobby gaande.
Zeg dat wel! Honderden miljoenen – met dank aan Mike Bloomberg
Er bleek zelfs een burgerinitiatief te zijn, Nicotinee. Zeg nee tegen nicotine, dat ik meteen
ondertekende, samen met meer dan 72 duizend anderen. Doel: in de wet vastleggen dat
jongeren die na 2012 zijn geboren nooit aan nicotineproducten mogen komen.
Een generatieverbod à la VK, maar dan inclusief vapes? Dàt is een goed plan om te voorkomen dat je
zoon illegale vapes met illegale smaken uit China koopt.
“Er circuleert veel desinformatie over vapen,” zegt Rikkers.
Goh, werkelijk?
“Het heeft ten onrechte een onschuldig imago.” Volgens haar heeft dat alles te maken met
hoe de vape oorspronkelijk is bedacht. Zo’n twintig jaar geleden werd het op de markt
gebracht als e-sigaret, als gezond alternatief voor roken, als hulpmiddel voor wie wilde
stoppen met roken. “Veel mensen denken nog steeds dat het gezonder is, maar we weten nu
dat vapen zijn eigen schadelijkheid heeft. Het is echt geen light-variant van roken.”
Wij vertrouwen op God. Ieder ander moet met bewijs komen. Dus, kom maar op.
Ik realiseer me met enig ongemak dat wij ook in die val zijn getrapt. Toen onze zoon ons
aanvankelijk toevertrouwde dat hij vapete, waren we eerst zelfs een beetje ‘blij’. Als het daar
maar bij bleef. Uit zijn verhalen wisten we vrij nauwkeurig wat er gebeurde tijdens de vele
logeerpartijen, feestjes en chillavonden, wie er wel en niet rookte, stiekem blowde, dronk of
dronken werd. Dat onze zoon, op een paar experimenten na, zich grotendeels aan vapen
hield, vonden we eigenlijk prima. Alles beter dan roken! Maar is dat wel echt zo? Het
antwoord van zowel De Kanter als Rikkers is exact hetzelfde: ‘Dat kun je zo niet zeggen.’
Rikkers: “Als je alleen kijkt naar het nicotinegehalte, is een vape van 600 trekjes met 20
mg/ml nicotine ongeveer gelijk aan twee pakjes sigaretten. Maar verder kun je een vape en
een sigaret niet vergelijken en dus is het onmogelijk te zeggen of roken slechter is dan vapen
of andersom.”
Ten eerste is het niet gelijk aan twee pakjes per dag qua nicotine, want rokers nemen meer nicotine
op dan vapers. Je kunt niet zomaar naar het getal op het etiket kijken en denken dat dat allemaal in
het bloed terechtkomt.
Ten tweede is het niet ‘onmogelijk’ te zeggen of vapes beter of slechter zijn dan sigaretten. Afgezien
van het feit dat vapes geen verbranding gebruiken en geen rook produceren, en dat vapevloeistof
geen koolmonoxide bevat, zijn er bergen aan toxicologische gegevens die aantonen dat vapen veel
minder schadelijk is dan roken. Kijk alleen al naar dit rapport van 1.500 pagina’s. Het is bijna
crimineel dat kranten zulke leugens nog steeds afdrukken in 2025.
Toch zeggen de artsen nu dat uit onderzoek blijkt dat vapen veel schadelijker is dan eerder
gedacht.
Rikkers legt uit: “Recente studies met proefdieren en menselijke cellen zijn zeer
verontrustend. Sigaretten werken op basis van verbranding en bevatten teer als schadelijke
stof. Vapes hebben dat niet. Die werken op basis van verhitting van zogenaamde e-liquids,
een mengsel van onder andere dragers, smaakstoffen en nicotinezout, maar dat heeft zijn
eigen schadelijkheid. De meeste vapes geven meer giftige en verslavende nicotine af dan een
heel pakje sigaretten [volslagen betekenisloos – CJS]. Bij verhitting van smaakstoffen komen
kankerverwekkende stoffen vrij [noem ze dan – CJS]. Ook zijn er zware metalen zoals lood en
cadmium gevonden in de urine van kinderen, afkomstig van onder andere het gloeidraadje in
de vape.” [vast niet van legale vapes – CJS]
Maar, benadrukken beide artsen, er is ook nog veel wat we níét weten. De Kanter: “We
hebben geen idee wat er allemaal in veel van die Chinese wegwerpvapes zit en hoe
schadelijk dat is, laat staan op de lange termijn [dan moet je misschien EU-gereguleerde
vapes op de markt laten, hè? – CJS]. We kunnen dat ook niet onderzoeken, want het is
ethisch niet verantwoord om een groep jongeren bewust te laten vapen en dat te vergelijken
met jongeren die dat niet doen [dat zou alleen kloppen als observationeel onderzoek de
enige wetenschapsvorm was – CJS]. We weten pas over tien jaar hoe schadelijk het echt is.”
Ik herinner me nog goed dat mensen dit tien jaar geleden ook al zeiden. Vijftien jaar zelfs. Inmiddels
zijn die jaren verstreken en is er nog steeds geen gedocumenteerd geval van iemand die is overleden
door legaal gebruik van een nicotine-vape. Ik gebruik zelf al sinds 2009 vapes. Hoeveel langer moeten
we wachten voordat er eindelijk eens conclusies worden getrokken?
Als ouder voel ik me nog steeds niet gerustgesteld. Zeker niet nu ik zie dat het vapeprobleem
thuis alleen maar erger wordt. We bereiken het hoogtepunt tijdens het Pinksterweekend. Als
mijn zoon thuiskomt na vier dagen op een camping met vrienden, is hij totaal niet blij.
Waarom niet? Hij blijkt in die vier dagen zijn 12.000-trekjes-vape helemaal te hebben
opgevapet [een vape met 12.000 trekjes is zwaar illegaal en niemand zou ooit zoveel in één
dag gebruiken – CJS]. Na wat googelen komen we erachter dat als een vape van 600 trekjes
gelijkstaat aan zo’n twee pakjes sigaretten, een vape van 12.000 trekjes gelijkstaat aan het
schokkende aantal van veertig pakjes sigaretten. In vier dagen! Dat is het moment waarop
we met z’n drieën tot de onorthodoxe conclusie komen dat één pakje sigaretten per week
roken zo gek nog niet is.
Ik wil niet onbeleefd zijn, maar jij en je man zijn een stelletje ademhalende halve zolen.
Nu, een paar maanden en veel ritjes naar het tankstation later, beginnen we daar toch echt
aan te twijfelen. Helpen we onze zoon hier wel mee? [Nee – CJS] Is dit nog wel verantwoord?
[Nogmaals nee – CJS] En is dit niet precies wat die vervloekte tabaksindustrie wil: onze
kinderen via vapen klaarstomen voor het echte werk? [Niet echt, maar door jullie waanzin
hebben jullie wél het anders mythische ‘gateway-effect’ veroorzaakt – CJS] Aan de andere
kant: hoe meer ik lees en leer over vapen, hoe meer ik ervan overtuigd raak: alles is beter
dan vapen.
Moeten mensen als deze überhaupt kinderen mogen krijgen? Het is een lastige ethische kwestie.
Langzaam maar zeker begon het ongemakkelijke besef door te dringen dat hij, die sportieve
jongen, verslaafd was aan iets ongezonds. En toen hij dat eenmaal inzag, wilde hij maar één
ding: stoppen. Maar hoe? Ouderlijke adviezen of verhalen over hoe wij zelf ooit gestopt zijn
met roken, gingen het ene oor in en het andere uit. Hij vond de jongerenapp Quiddy, die
Trimbos aanraadt, kinderachtig. En de tip om het beroemde Stoppen met roken van Allen
Carr als luisterboek te kopen, vond hij ouderwets: “Mam, we leven in de 21e eeuw. Alles
staat op YouTube. Ik weet het al.”
Houd je vast…
Wat waren we blij toen het in het voorjaar – van de ene op de andere dag – lukte. Ja, dankzij
de sigaret. Hij haalde zijn doel van één pakje per week niet helemaal. Het werden zo’n vijf tot
zeven sigaretten per dag. Maar het was een resultaat waar we tevreden mee waren. En hij
zette zelfs een trend: vrienden van hem stopten ook met vapen en stapten over op een
gematigder sigarettenpatroon.
Groot succes!
Zijn grootste wens voor 2025 is nu: stoppen met roken.
Eén stap tegelijk, hè?
En zo zitten we op een doordeweekse avond weer naast elkaar, dit keer niet in de auto, maar
thuis op de bank. Nu ben ik in een bui en hij is licht geïrriteerd. We wachten op een gesprek
met Sylvia Heddema, mede-auteur van Stoppen met Vapen en een zeer ervaren stoppen-
met-roken-coach. Als ze zijn verhaal hoort, inclusief mislukte stoppogingen, reageert ze
positief. “Je bent je in elk geval erg bewust en gemotiveerd. Dat is prachtig. Maar cold turkey
stoppen, zonder voorbereiding, puur op wilskracht, is erg zwaar. Er zijn manieren om het
makkelijker te maken.” Nu heeft ze de volle aandacht van mijn zoon. Ze wijst op het
groeiende aantal zorginitiatieven zoals WeQuit of Medipro, die professionele
stopprogramma’s aanbieden die speciaal gericht zijn op jongeren en vergoed worden door
zorgverzekeraars.
Dit begint erg op een advertorial te lijken. Hopelijk is het dat ook. Ik kan het idee niet verdragen dat
dit gezin echt bestaat. Een ordinaire geldmachine zou veel beter te verteren zijn.
Ze bestaan uit een reeks videoconsulten, in combinatie met het gebruik van
nicotinevervangers. “Een coach bepaalt dan precies hoeveel nicotine je per dag binnenkrijgt
en welke vorm het beste werkt: pleisters, kauwgom of zuigtabletten. Die zorgen ervoor dat je
minder last hebt van ontwenningsverschijnselen bij het stoppen, en dat maakt het
makkelijker.”
Terwijl Heddema verder praat, zie ik dat mijn zoon onrustig wordt. Zijn vrienden wachten
buiten en al dat gepraat over sigaretten maakt dat hij zin krijgt in eentje. Nadat hij het
gesprek heeft verlaten, geeft Heddema mij nog één laatste advies. Niet: koop een pakje
sigaretten voor je zoon. Maar: “Ouders denken vaak dat ze weinig invloed hebben, dat
tieners hen niet horen, maar het omgekeerde is waar. Blijf zeggen: ik wil niet dat je vapet of
rookt. En kijk of je hem zo snel mogelijk kunt aanmelden bij WeQuit.”
Hmm, het klinkt nog steeds een beetje als reclame.
De dag na het gesprek zie ik mijn zoon en een vriend vrolijk op een bankje buiten zitten,
rokend in de zon. Ja, sorry, ze roken weer, maar ach, ze zijn nog jong. Stoppen met vapen,
dat is al gelukt. Wie houdt hen nu nog tegen? Nu alleen nog stoppen met roken. Dat komt
nog wel. Maar voorlopig genieten ze er gewoon even van.
Lekker bezig hoor!
PS: Lezers van mijn andere blog herinneren zich vast met plezier de Australische arts die zijn zoon
van de vapes af kreeg door hem sigaretten te geven. Ik weet niet hoe het met jullie zit, maar die
asteroïde kan wat mij betreft niet snel genoeg vallen.
Geef een reactie