Introductie

Vandaag ben ik een jaar gestopt met roken. Ik damp iets langer, ongeveer 13 maanden. In het jaar dat ik het dampen heb omarmd als hét alternatief voor de sigaret is er een hoop gebeurd. De drie grootste tegenstanders van het dampen zien de potentie deze relatief nieuwe ontwikkeling en vrezen voor hun inkomsten. De tabaksindustrie ziet steeds meer rokers overstappen, de farmaceutische industrie ziet dat dampen beter werkt dan de door hen gecontroleerde pleisters, kauwgom en begeleiding en de overheid ziet de (tabaks)accijnzenstroom langzaam opdrogen. Voldoende reden voor hen om het dampen uit te willen bannen, of in ieder geval zodanig te reguleren dat het minder effectief zal worden en deze drie grote spelers hun inkomsten veilig kunnen stellen. De belangrijkste manier waarop men dat doet is het beïnvloeden van de publieke opinie door middel van het verstrekken van onjuiste informatie, verdraaien van feiten en het verzwijgen van positieve informatie. In het afgelopen jaar heb ik daarom veel gesprekjes gehad met mensen –rokers én niet-rokers- die meestal beginnen met een verwijt. Door onwetendheid en al hetgeen ze in de media horen en lezen, vinden ze het nodig mij te wijzen op de gevaren en de ongewenstheid van het dampen. Omdat ik me kan voorstellen dat andere dampers ook in aanraking komen met deze mensen, hierbij een overzicht van de 10 meest gestelde vragen en verwijten, met daarbij de feiten waarmee deze vragen beantwoord en verwijten weerlegd kunnen worden. Later zal deze lijst worden aangevuld met nog eens 10 stellingen van tegenstanders. Deze post is grotendeels een vertaling van een stuk dat is geschreven door Clive Bates, voormalig hoofd van ASH – Action on Smoking and Health, een Britse organisatie die zich hard maakt om de schade aan de volksgezondheid, die wordt veroorzaakt door tabaksrook, uit te bannen. Het originele stuk van Clive Bates vindt u hier.

1. Er zitten in de e-sigaret net zoveel / nog veel meer gevaarlijke stoffen als in gewone sigaretten!

De traditionele tabakssigaret bevat rond de 4000 verschillende stoffen, waarvan zeker 40 kankerverwekkend. Vloeistof voor e-sigaretten bevat hooguit 4(!) stoffen, waarvan geen één kankerverwekkend. De vloeistof bevat:

Propyleenglycol (PG) – de dragende stof, die ervoor zorgt dat de gebruiker damp kan inademen en uitblazen en waaraan de smaakstof en (eventueel) nicotine zich binden.
Plantaardige glycerine (VG) – ook een dragende stof. VG zorgt over het algemeen voor minder keelirritatie en wordt daarom vaak vermengd met PG.
Smaakstof – zowel foodgrade als pharmagrade smaakstoffen worden in vloeistoffen gebruikt.
Nicotine (optioneel) – de stof die de gebruiker de “kick” geeft, die hij anders van een sigaret zou krijgen.

Geen teer, geen koolmonoxide, geen ammoniak, enz.

2. Aha! Nicotine! Daar krijg je toch wel kanker van?

Nee, er is geen bewijs dat nicotine kanker zou veroorzaken. Er zijn personen en instanties die beweren van wel, maar die zouden met bewijs hiervoor moeten komen. Het is mogelijk dat nicotine een nadelig effect heeft voor personen die al kanker hebben. Het is de rook – de smeulende deeltjes organisch materiaal en warm toxisch gas – die de boosdoener is. Professor John Britton, directeur van het UK Center on Tobacco and Alcohol Studies en hoofd van the Royal College of Physicians Tobacco Advisory Group vergelijkt de gezondheidsgevaren van nicotine met die van cafeïne: “Nicotine op zich is geen heel gevaarlijk drug,” zegt Professor John Britton. “Het staat gelijk met de effecten die cafeïne op de mens heeft. […] Als alle rokers in Groot Brittannië zouden stoppen met roken en zouden beginnen met dampen, zouden we het leven redden van 5 miljoen mensen. Het is de hoofdprijs voor de publieke gezondheid.” Bron: BBC, februari 2013 Net zoals cafeïne heeft nicotine effect op het cardiovasculaire systeem: de hartslag en bloeddruk worden verhoogd. Er is enige bezorgdheid over invloed op de foetale ontwikkeling van kinderen. De schade die roken veroorzaakt, wordt vaak verward met nicotine en het is erg moeilijk om het effect van nicotine zelf te onderzoeken bij rokers, omdat de roker tegelijkertijd aan zoveel anders stoffen wordt blootgesteld. Gelukkig is er wel uitgebreid onderzoek gedaan naar de gezondheidsrisico’s van nicotine, als gevolg van het gebruik ervan in erkende medische producten, zoals nicotinepleisters en –kauwgom. The Royal College of Physicians Tobacco Advisory Group deed in 2007 literatuuronderzoek en sloot het hoofdstuk over medicinale nicotine als volgt:

Uit ruime ervaring met nicotinevervangende middelen in klinisch onderzoek en observaties blijkt dat nicotine een erg veilig medicijn is.

Nadelige effecten zijn voornamelijk lokaal en specifiek aan de wijze van inname.

Nicotinevervangende middelen lijken geen acute cardiovasculaire gebeurtenissen te veroorzaken, zelfs niet bij mensen met reeds bestaande hart- en vaatziekten.

Er is geen bewijs dat nicotinevervangende middelen kankerverwekkend zijn of risico’s met zich meebrengen op het gebied van andere aan roken gerelateerde ziekten.

Bewijs omtrent de veiligheid van het gebruik van nicotine tijdens de zwangerschap is beperkt, maar wijst erop dat het gebruik van nicotinevervangende middelen geen verhoging laat zien in het risico op ernstige ontwikkelingsstoornissen of een lager geboortegewicht. Het kan echter een licht verhoogd risico op musculoskeletale afwijkingen geven. Aanvullend bewijs hiervoor is nodig.

Bewijs omtrent de veiligheid van langdurig gebruik van nicotinevervangende middelen ontbreekt, maar er zijn geen redenen om aanzienlijke schadelijke effecten op lange termijn te vermoeden.

In alle omstandigheden is het gebruik van nicotinevervangende middelen vele malen veiliger dan roken.

Positieve gevolgen? Er zijn aanwijzingen dat het gebruik van nicotine ook positieve gevolgen voor de gezondheid heeft, zoals gewichtsverlies, bescherming tegen de ziekte van Parkinson en het verbeteren van cognitieve functies. Het nadeel van ontwenning en verlangen. Onthouding van het gebruik van nicotine kan ongemakkelijk en onaangenaam zijn en heeft daarom een negatief effect op de gezondheid en geestelijke toestand. Daarom kan het gebruik van nicotine mensen die stoppen met roken helpen niet terug grijpen naar een sigaret. Dat is één van de redenen dat het gebruik van de e-sigaret zo veelbelovend is: Het kan mensen veel voordelen die men ervaart in het roken bieden, zonder de negatieve gevolgen, terwijl de grootste moeilijkheid van het volledig stoppen met nicotinegebruik ontweken wordt. Dit alles ook nog eens tegen lagere kosten.

3. En de damp zelf? Meedampen is net zo schadelijk als meeroken!

De damp die een gebruiker van de e-sigaret uitblaast bevat iets van de dragende stof (zoals propyleenglycol), wat waterdamp, smaakstoffen die een aroma of geur kunnen hebben en optioneel een beetje nicotine (afhankelijk of de damper in kwestie nicotine houdende vloeistof verdampt). Er zouden enkele afbraakproducten of sporen van verontreiniging waarneembaar kunnen zijn. De zaken die leiden tot bezorgdheid over meeroken zijn ofwel afwezig, ofwel niet te traceren, ofwel aanwezig in zeer lage concentraties. Het meest uitgebreide [url=http://www.biomedcentral.com/1471-2458/14/18/abstract]onderzoek[/url] hierover concludeert dat het risico voor de gebruiker zelf nagenoeg verwaarloosbaar is en dat het risico voor omstanders zelfs oneindig veel lager is.

4. De e-sigaret zorgt ervoor dat meer mensen gaan dampen (gateway-effect).

Nee, er is geen bewijs die deze stelling ondersteunt. Tegenstanders van het dampen gebruiken dit argument om de suggestie te wekken dat een product dat vele male minder schadelijk is dan sigaretten gevaarlijker te doen lijken, omdat het zou voorkomen dat mensen stoppen met roken. Hetzelfde soort mensen gebruikte dezelfde argumenten om het Zweedse snus te laten verbieden op Europees niveau in 1992, ook al is het gebruik hiervan waarschijnlijk 98 tot 99% minder schadelijk dan roken. Het verbod op snus werd niet ingevoerd in Zweden, dat nu verreweg het laagste aantal rokers heeft van alle EU-landen en het laagste aantal rookgerelateerde zieken. In Zweden gebruiken mensen snus om te stoppen met roken of in plaats van te beginnen met roken (zie de brief van experts Waarom verbiedt de EU het meest effectieve antwoord op roken?). De onderzoeksresultaten met betrekking tot e-sigaretten laten een soortgelijk resultaat zien. De Engelse krant The Guardian berichtte over de resultaten van een onderzoek uitgevoerd door ASH het volgende:

Maar het onderzoek van ASH, uitgevoerd door YouGov, laat zien dat mensen de elektrische sigaret juist gebruiken om van hun tabaksverslaving af te komen. “Uit de enorme stijging van het gebruik van e-sigaretten in de afgelopen vier jaar blijkt dat rokers steeds vaker deze apparaten gebruiken om hen te helpen te minderen of stoppen met roken. Belangrijk is hierbij te vermelden dat gebruik onder niet-rokers te verwaarlozen is,” zegt Deborah Arnott, chief executive van ASH.

5. Maar het zet kinderen toch aan tot roken?

Nee, ondanks gehypete berichten uit de VS, laten de feiten iets heel anders zien. Hoewel er een stijgend gebruik van e-sigaretten is onder schoolgaande tieners, is dat niet iets dat bewijst dat er iets ergs gaande is – het weerspiegelt simpelweg wat er gaande is in de volwassen maatschappij. Of het schadelijk is, hangt af van wat er zou zijn gebeurd zonder e-sigaretten. Het is goed mogelijk dat dankzij de e-sigaret minder tieners roken. Zelfs al hebben ze nooit gerookt, kan de e-sigaret worden gezien als alternatief voor het roken. Om van daadwerkelijke schade te spreken, zou men moeten aantonen dat scholieren beginnen met dampen, en vervolgens over stappen op sigaretten [i]vanwege[/i] het dampen. De data uit de VS lieten echter veel bemoedigender resultaten zien: slechts een fractie van het percentage rokende scholieren gebruikte een e-sigaret; de opkomst van de e-sigaret viel samen met een veel grotere daling van het aantal rokers; en gebruik van de e-sigaret was voornamelijk te zien onder reeds rokende jongeren. Hieronder volgt een grafiek met deze informatie. Meer over valse claims met betrekking tot gateway-effecten kunt u lezen in de brief die Clive Bates aan diverse wetenschappers heeft gestuurd en in een discussie over deze gateway-effecten:

6. Maar roken wordt wel genormaliseerd door de e-sigaret

De mensen die dit beweren zouden eens goed moeten nadenken over de manier waarop de ene activiteit een andere activiteit zou kunnen normaliseren, vooral wanneer deze twee activiteiten het gebruik van concurrerende producten betreffen. Het is waarschijnlijker –en bij gebrek aan bewijs voor het tegenovergestelde zou dit moeten worden aangenomen- dat dampen dampen, dat een alternatief voor roken is, normaliseert, en dus het roken zelf niet normaliseert. Dit wordt ondersteund door professor Robert West, een van ’s werelds bekendste experts op het gebied van stoppen met roken:

“Bewijs spreekt het beeld dat elektrische sigaretten het stoppen met roken zouden ondermijnen of dat zij roken zouden re-normaliseren. Ze zouden kunnen bijdragen aan een vermindering van het aantal rokers, door meer succes te bieden bij het stoppen met roken.”

7. Helpen e-sigaretten mensen bij het stoppen met roken?

Ja, daar ziet het wel naar uit. Ook in de echte wereld, naast de wereld van klinische onderzoeken. Ze lijken zelfs stukken effectiever te zijn dan gevestigde hulpmiddelen om te stoppen met roken, zoals pleisters en kauwgom. Recent onderzoek heeft aangetoond dat e-sigaretten 60% effectiever zijn bij het stoppen met roken.

“Bij mensen die zonder professionele hulp een poging doen te stoppen met roken, is de waarschijnlijkheid dat dit lukt ongeveer 60% als men e-sigaretten gebruikt, in plaats van enkel wilskracht of nicotine vervangende producten als pleisters en kauwgom. Dit blijkt uit een nieuw onderzoek, gepubliceerd in vakblad Addiction.”

Uit een enquete van ASH in 2014 bleek dat ongeveer een derde van de gebruikers van de e-sigaret gestopt is met roken. In de UK is dat ongeveer 7% van de rokende gemeenschap. Dit impliceert dat veel mensen succesvol stoppen met roken.

In Groot Brittannië gebruiken ongeveer 2.1 miljoen mensen de e-sigaret

Ongeveer een derde hiervan zijn ex-rokers en ongeveer 2 derde roken er (nog) naast

De reden die huidige rokers geven voor het gebruik van de e-sigaret is het verminderen van hun tabaksgebruik, terwijl ex-rokers aangeven deze producten te gebruiken om hen te helpen geheel geen tabak te roken.

Tegenstanders zouden ook eens de moeite moeten nemen om te luisteren naar de duizenden verhalen van mensen over hun ervaring met de e-sigaret. Deze verhalen worden vaak afgedaan als zijnde anekdotes, maar men hoort hetzelfde verhaal steeds weer opnieuw en opnieuw. Veel van deze verhalen zijn onder andere hier te vinden.

8. Stoppen mensen die dampen op den duur ook daarmee, of blijven ze de e-sigaret gebruiken?

E-sigaretten zijn een nog relatief nieuw product, dus onderzoeken hierover zijn nog niet beschikbaar. Een betere vraag zou echter zijn: Maakt het iets uit? Als het gezondheidsrisico van dampproducten veel lager ligt dan dat van roken, is de belangrijkste stap van roken naar niet roken. Of dat betekent dat men doorgaat met dampen of helemaal stopt met nicotine houdende producten is hierbij niet van belang. Eén van de voordelen van dampen is dat de overgang van roken naar dampen veel makkelijker is dan helemaal stoppen; in de eerste plaats doordat men niet per direct met nicotine hoeft te stoppen en ontwenningsverschijnselen dus verminderd worden. Ook is het risico op een terugval vele malen kleiner.

9. De minister van volksgezondheid is niet overtuigd van de veiligheid van e-sigaretten. Wat nu?

Dit is helaas waarschijnlijk letterlijk waar. Dat wil echter niet zeggen dat zij (of de staatssecretaris) een goede beoordeling heeft gemaakt of dezelfde normen heeft toegepast die zij op andere zaken binnen haar vakgebied zou toepassen. Wat de minister zou moeten doen is aangeven wát haar zou overtuigen. Niets is ooit helemaal veilig – meestal beoordelen we of de risico’s aanvaardbaar zijn, afgezet tegen de voordelen van en vraag naar een product. Men kan zich bijvoorbeeld afvragen of de minister overtuigd is van de veiligheid van varenicline (op de markt gebracht als Champix of Chantix). Niet dat mensen dit niet zouden moeten gebruiken, maar de veiligheid van dit middel is beoordeeld op een risico-baten basis. Men kan het middel zeker niet “veilig” noemen. De lijst van bekende bijwerkingen is lang en onaangenaam. De lijst van ernstige bezwaren is verontrustend en de problemen blijven onopgelost, getuige de rapporten van de FDA (Food and Drug Administration): http://www.fda.gov/Drugs/DrugSafety/ucm276737.htm en http://www.fda.gov/drugs/drugsafety/ucm330367.htm De minister van volksgezondheid zou naar haar geweten moeten luisteren en moeten achterhalen of al haar negativiteit, twijfels en zorgen tot gevolg hebben dat rokers worden ontmoedigd om een e-sigaret te proberen en er derhalve voor zorgen dat mensen blijven roken. Naar alle waarschijnlijkheid is zij hiermee verworden tot één van de machtigste vrienden en bondgenoten van de tabaksindustrie. Wellicht zonder zich daarvan bewust te zijn. Zij heeft geprobeerd de e-sigaret gereguleerd te krijgen als medicijn, wat de bestaande industrie praktisch zou hebben vernietigd. Wat overbleef zou in handen vallen van de tabaksindustrie. Hiermee toonde de minister (evenals veel van haar Europese collega’s) een bijzonder cynische vorm van nalatigheid in het tabaksbeleid aan. Zie: http://www.clivebates.com/?p=1284 . Dezelfde kritiek kan worden geuit aan het adres van diverse gezondheidsorganisaties. Zij tonen zich buitengewoon zelfgenoegzaam met enorm overdreven zorgen over kleine of hypothetische risico’s en schijnbare onverschilligheid ten aanzien van het enorme potentieel voor gezondheidswinst.

10. Gezondheidsorganisaties zeggen: “We weten niet wat er in e-sigaretten zit.” Weten we echt zo weinig?

E-sigaretten zijn verkrijgbaar sinds 2008 en nu is het 2014. Wat heeft men al die tijd gedaan? In tegenstelling tot wat gezondheidsorganisaties beweren, is er behoorlijk wat informatie beschikbaar over e-sigaretten, als men op zoek gaat en ervoor openstaat. Onder andere hier is veel te vinden. Tegenstanders zouden kunnen beginnen met het lezen van dit stuk. Gebruikers zouden tegenstanders die dit argument van onwetendheid gebruiken moeten vragen wat zij van dit onderzoek en haar conclusies vinden. Hiermee willen wij niet zeggen dat er totaal geen regulering zou moeten komen, deze zou echter gericht moeten zijn op het creëren van een goede basis en om consumentenvertrouwen te vergroten. Het probleem is dat de meesten die zeggen niet te weten wat er in de e-sigaret zit, dit niet willen weten. Zij willen onwetendheid als basis voor angst en angst als basis voor dwingend beleid. Tot zover de 10 meest gehoorde verwijten en vragen. Volgende week een post met nogmaals 10 stellingen, waaronder: “Moet dampen in openbare gelegenheden verboden worden”, “reclame en smaakjes zijn gericht op kinderen” en “de e-sigaret is een uitvinding van de tabaksindustrie om mensen aan het roken te houden/krijgen”.

Vragen en antwoorden over de e-sigaret