Fanatisme, de keerzijde van idealisme

Adam & Eva, 1526 Lucas Cranach de Oude 1472 – 1553
Adam & Eva, 1526
Lucas Cranach de Oude 1472 – 1553

Een wereld zonder SOA’s, zonder ongewenste (tiener)zwangerschappen, zonder tabak, zonder verkeersslachtoffers, zonder drugs en drugscriminaliteit, zonder alcohol, zonder ellende. Een toekomst waar iedereen in harmonie met elkaar leeft en gelukkig is en waar we de aarde door kunnen geven aan volgende generaties. Dáár moeten we ons op richten.
We moeten ons niet laten afleiden door halve oplossingen, door bijzaken die ons niet dichterbij dat ideaal brengen!

Focus, daar gaat het om.

Okay, de geboekte resultaten van het verkondigen van geheelonthouding zijn niet optimaal. Maar nogmaals; we moeten ons niet laden afleiden!
Het hebben van (onbeschermde) sex buiten het huwelijk is helemaal nergens voor nodig. Het dient geen enkel doel drugs te gebruiken en het is helemaal niet zinvol om een stuk in je kraag te drinken!
En we zeggen niet “Eigen schuld, dikke bult”, nee, dat is wel heel erg cru. Wij snappen dat het vlees zwak is, dat je niet bestand bent tegen de valse verleidingen die op je af komen. De erfzonde treft ons allemaal! We beschermen je alleen maar tegen je eigen slechte keuzes, en dat is onze plicht!

Focus, daar gaat het om.

Dat zijn de mantra’s die we al sinds mensenheugenis te horen krijgen. Voorheen was deze boodschap vaak religieus van aard, tegenwoordig is dat onderscheid steeds moeilijker te maken en is er sprake van een veel meer seculiere maar nog steeds moralistische boodschap.

Vanzelfsprekend is het lovenswaardig om een wereld na te streven waar bijna geen ellende is. Dat willen we immers allemaal, voor onszelf en onze kinderen. Dat idealisme is onmisbaar in het streven naar positieve verandering.

Maar, zodra je in dat streven vergeet waar het om gaat en geen oog meer hebt voor de realiteit, dan verandert dat idealisme in fanatisme.

De scheidslijn tussen idealisme en fanatisme is vaak erg dun en we zien dagelijks wat het gevolg kan zijn van het doorschieten naar fanatisme. Zo is er bijvoorbeeld de (nog steeds niet officieel erkende) aandoening orthorexia nervosa, waarbij een streven om ‘gezonder te eten’ resulteert in een obsessieve soms zelfs fatale eetstoornis. (Saillant detail: orthorexia komt significant vaker voor bij diëtisten en mensen die werken in de gezondheidszorg. Beroepsdeformatie?) In hun strijd tegen dierenleed wordt door sommige groepen intimidatie en (grof) geweld niet geschuwd.

De War on Drugs is ook een sprekend voorbeeld van doorgeslagen blind fanatisme; we hebben niet minder gebruikers van drugs en ook hebben we nog steeds net zo veel slachtoffers van drugs. De gevangenissen in de VS/Thailand/Columbia etc zitten vol met drugscriminelen en drugsgebruikers, en de wereldwijde handel in geestverruimende contraband gaat in een onverminderd tempo door. In Mexico alleen al zijn er sinds 2007 bijna 200000 mensen vermoord en 28000 van de aardbodem verdwenen.
President Rodrigo Duterte van de Filipijnen maakt er geen geheim van dat hij eigenhandig drugshandelaren gedood heeft, en sinds zijn aantreden eind juni 2016 zijn er al ruim 7700 drugsgebruikers en drugshandelaren zonder enige vorm van rechtspraak gedood.
Toch wordt het ideaalbeeld van een wereld zonder drugs stevig vastgehouden.

Focus, daar gaat het om.

Maar ook religieus fanatisme waarbij elke vorm van plezier wordt afgezworen is zo’n uitwas, met het IS kalifaat als zeer actueel dieptepunt daarvan.

Het doel waar het om gaat is natuurlijk op het eerste oog absoluut toe te juichen, maar we moeten erkennen dat het onhaalbaar blijkt. De gekozen methoden zijn bovendien niet bepaald effectief te noemen; ze zijn soms zelfs contraproductief.
Ondertussen blijft de eigenlijke schade gewoon bestaan en moeten we vaststellen dat deze zelfs groeit door de maatregelen die genomen worden.

Dat een ideaalbeeld van een wereld zonder drugs eenvoudigweg nooit bereikt gaat worden is voor vrijwel ieder weldenkend mens duidelijk. Maar voor de fanaat is het bereiken van dat ideaalbeeld een strijd en “in een strijd vallen nu eenmaal slachtoffers” lijkt het credo te zijn.

Vleselijke geneugten

Het ten koste van alles nastreven van een doel wat onhaalbaar blijkt, is geen idealisme maar fanatisme, en het is de hoogste tijd de schadelijkheid daarvan te benoemen.
Het perfectionisme wat een fanaat aan zichzelf oplegt verwacht deze ook van de rest van de wereld. Het hebben van plezier of toegeven aan de ‘vleselijke geneugten’ is dan iets waarvoor men zichzelf en een ander geen ruimte of gelegenheid geeft. Immers, plezier is volgens de Calvinisten en puriteinen een frivole, bijna belachelijke bezigheid die alleen maar afleidt van het uiteindelijke doel.

De term fanatici is dan ook een betere beschrijving van deze ‘idealisten’.

Puritanisme wordt ook wel beschreven als “de beklemmende angst dat op enig moment, ergens ter wereld, iemand gelukkig is”.

Echter, ondanks de sprongen van verlichting die we sinds de 17e eeuw hebben doorgemaakt blijft deze gedachtegang nog dagelijks de boventoon te voeren als het gaat om onderwerpen als sex, alcohol, drugs, tabak en ga zo maar door. Voor een puritein is het niet mogelijk om te accepteren dat mensen nu eenmaal menselijk gedrag vertonen. Schadelijk gedrag is immers te uit te bannen en te vervangen voor perfect gedrag, zo is de gedachte. Dat menselijk gedrag vaak zondig is, is voor hen reden temeer om daar tegen te strijden; immers, het toestaan dat mensen zich zondig gedragen is natuurlijk ook een zonde an sich.

Elke dag dat men tegen beter weten in blijft vasthouden aan die redenering en de alternatieve schade-beperkende aanpak actief – zelfs rabiaat – tegenwerkt en verkettert, ervaren de mensen waar het om gaat – en hun naasten – de verwoestende gevolgen. Die gevolgen moeten volgens deze puriteinen gezien worden als een straf die opgelegd wordt. Ze zijn geen slachtoffers maar straf-offers, en hun lijden dient als waarschuwing voor de rest.

Condooms en fietspaden

Toch zien we gelukkig dat de ‘harm reductionists‘, die een meer pragmatische insteek hebben, al langere tijd hard aan de weg timmeren.
Alhoewel een aanhanger van harm reduction hoopt op het bereiken van hetzelfde ideaal, is het belangrijker om het beperken van de (gezondheids)schade die het gebruik met zich mee brengt en is het beperken van het gebruik zelf slechts een van de vele manieren om dat te bewerkstelligen.

  • In plaats van geheelonthouding te prediken, wordt het gebruik van condooms bevordert en wordt er voorlichting gegeven over sexualiteit, veilig vrijen en geboorteplanning.
  • In plaats van het belerende vingertje in de lucht te houden en gebruikers te criminaliseren, worden pillen getest, naald-uitwissel-projecten gestart en wordt er door hulpverleners gepraat met (jonge) drugsgebruikers. Zo heeft Portugal vanaf 2001 niemand meer strafrechtelijk vervolgd voor het gebruik en bezit van welke drugs dan ook. En met resultaat.
  • In plaats van een totaal alcoholverbod in te voeren, kiezen we ervoor om (jong)volwassenen voor te lichten en verantwoord om te laten gaan met alcohol.
  • Een fietshelm is niet verplicht en auto’s zijn niet verboden. In plaats daarvan worden fietspaden aangelegd, snelheidscontroles uitgevoerd, 30-kilometer per uur zone’s ingesteld en voorlichtingscampagnes gegeven zoals de welbekende en succesvolle Bob-campagne.

Gaat het dan nu helemaal goed? Nee, er zijn nog steeds tienerzwangerschappen en er is nog steeds HIV/AIDS. Er zijn nog steeds comazuipers en er is nog steeds veel leed veroorzaakt door veel-te-hard-rijders. Maar het is wel minder dan voorheen, en dáár draait het uiteindelijk om.

Rookvrije generatie

Maar ook ten aanzien van roken moeten we onder ogen zien dat een maatschappij waar niet gerookt wordt een onhaalbaar ideaal is en dat we nu al de middelen en wetenschap hebben om de overgrote meerderheid van de rokers een veel veiliger alternatief te bieden. Elk jaar dat we afwachten en de ingeslagen weg vervolgen loopt de dodenteller verder op, met alleen al in Nederland 55 slachtoffers, elke dag weer.

Gaan we er met schadebeperking in slagen de teller naar nul te krijgen?
Nee, dat ligt niet voor de hand. Maar we kunnen wel heel ver richting de nul komen.
Overigens, ook met de actie “Rookvrije generatie” komen we er niet; de verwachting is dat de accijnsverhogingen van 10% per jaar en diverse grootschalige massamediale campagnes het percentage rokers in 2050 teruggebracht heeft tot slechts 12,7%, aldus het RIVM.
Zelfs zónder deze maatregelen blijkt dat de rookprevalentie in Zweden drie jaar geleden (!) al gedaald was tot 11%. Ondertussen is het in 2017 gedaald tot 7%, aldus Eurobarometer.

Hoe? Simpelweg door een harm reduction alternatief (snus) beschikbaar te houden en te benutten, terwijl de rest van de EU het in 1992 verboden heeft. Als het snusverbod niet was ingevoerd in Europa, dan hadden er elk jaar bijna 300000 mínder dodelijke slachtoffers gevallen in de lidstaten die het verbod nu wel hebben ingevoerd. Dit ‘idealisme’ kost elke dag aan 796 mensen het leven. Maar goed, “in een strijd vallen nu eenmaal slachtoffers, niet waar?”

Om een groot denker te citeren, le mieux est l’ennemi du bien.” (Voltaire)het beste is de vijand van het goede.
We hebben nu de kans om het goede te doen.

De werkelijkheid niet onder ogen zien kan alleen iemand die – ondanks alles – blijft dromen.
Om écht iets te veranderen en bij te dragen, dien je wakker zijn en je ogen geopend te houden.

Over Marcel 31 Artikelen
Getrouwd met Desiree, vader van Ference ('09) en Joris ('15). Stichtend lid van Acvoda, werkzaam als IT consultant en beeldend kunstenaar. In het begin van 2013 na 22 jaar shag gerookt te hebben en talloze stoppogingen 'cold turkey' overgestapt op de e-sigaret en overtuigd van het potentieel van de e-sigaret in het verminderen van schade die door roken veroorzaakt wordt. Oprichter, voormalig voorzitter en huidig woordvoerder van Acvoda.

Geef als eerste een reactie

Geef een reactie

Uw e-mailadres wordt niet gepubliceerd.


*



zeven × 8 =

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.